افزایش سرمایه بانکهای بورسی از محل صرف سهام
در افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام به جای انتشار سهام عادی با ارزش اسمی، پذیرهنویسی سهام جدید به قیمت بازار صورت میگیرد و جزء منابع تأمین مالی محسوب میگردد. تفاوت حاصل از قیمت فروش (بازار) و قیمت اسمی سهام، به حساب اندوخته منتقل شده و یا در قالب سهام جدید به سهامداران قبلی داده می شود. چون در این شیوه از افزایش سرمایه شرکت مبلغ مورد نظر خود را در مدت کمتری نسبت به سایر روشها تأمین میکند، این روش از افزایش سرمایه بیشتر مورد توجه شرکتها قرار گرفته است. افزایش سرمایه به روش صرف سهام میتواند با صدور حق تقدم خرید سهام یا سلب حق تقدم از سهامداران قبلی صورت پذیرد. معمولاً برای ایجاد جذابیت در پذیرهنویسی، قیمت تا حدی کمتر از قیمت بازار تعیین میشود. برای تحقق کامل برنامه افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام، شرکت باید شخص یا اشخاص حقیقی یا حقوقی که قبلاً متعهد شدهاند باقی مانده سهام پذیره نویسی نشده را خریداری نمایند، معرفی کند.
ب) بررسی موضوع:
با توجه به مزایای افزایش سرمایه به روش صرف سهام، شرکتهای فعال در بازارهای توسعهیافته در حال حاضر بیشتر به دنبال افزایش سرمایه به این شیوه هستند. بر همین اساس، در ادامه یادداشت مزایا و معایب افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام با توجه به شرایط فعلی بازار بورس در ایران مورد بررسی قرار می گیرد (به شرح جدول شماره ۱).
جدول شماره (۱)- مزایا و معایب افزایش سرمایه به روش صرف سهام
مزایای افزایش سرمایه به روش صرف سهام | معایب افزایش سرمایه به روش صرف سهام |
نیاز به درصد پایینتر افزایش سرمایه: در شرایط فعلی بازار بورس، با توجه به اینکه قیمت بازار سهم بسیار بیشتر از قیمت اسمى آن می باشد، بانکها براى تأمین نیازهاى مالى خود احتیاج کمترى به افزایش سرمایه با درصدهای بالا خواهند داشت.
سرعت بالاتر تأمین مالی و کاهش هزینه افزایش سرمایه: کوتاه بودن فرآیند افزایش سرمایه به روش صرف سهام نسبت به سایر روشها باعث میشود منابع با سرعت بیشتر و هزینه کمتر جذب بانک گردد. امکان جذب سرمایهگذاران جدید و افزایش درصد سهام شناور بانک: این روش موجب ورود سرمایهگذاران جدید و افزایش درصد سهام شناور بانک خواهد شد. با افزایش درصد سهام شناور بانکها، بازار بورس بیشتر جوابگوی حجم بالای ورود نقدینگی سهامداران خواهد بود. جلوگیری از نوسانات شدید قیمت سهام: این روش موجب متعادلشدن حجم عرضه و تقاضای سهم میگردد و از این طریق از نوسانات شدید قیمت سهام جلوگیری مینماید. رشد سودآوری، افزایش EPS، افزایش منطقی قیمت و کاهش ریسک سهم در بلندمدت: با توجه به این که این شیوه از افزایش سرمایه منابع قابل توجهی را در اختیار بانک قرار میدهد میتواند در بلندمدت منجر به رشد سودآوری، افزایش EPS، افزایش منطقی قیمت و کاهش ریسک سهم گردد. اصلاح ساختار سرمایه: این نوع افزایش سرمایه برای بانکهایی که نیاز به اصلاح ساختار سرمایه دارند و از طرف دیگر نیازمند منابع سنگین مالی برای دستیابی به طرحهای توسعهای خود هستند بسیار کارآمد است منبع مالی باثبات و بدون سررسید مشخص: این شیوه ریسک عدم توان پرداخت بدهی بانک را کاهش داده و سبب افزایش اعتبار بانک در بازار میشود. بهبود سرمایه در گردش بانکها و جلوگیری از سفتهبازی سهام: در این روش از افزایش سرمایه نقدینگی خوبی جذب بانکها میگردد و به همین علت دیگر صرفاً بحثهای سفتهبازی درباره سهام مطرح نیست و ورود نقدینگیهای فراوان به بازار بورس تنها منجر به افزایش نرخ بدون پشتوانه سهم نمیگردد. جلوگیری از رقیقشدن قیمت سهام: در سایر روشهای افزایش سرمایه، بانکها براى تأمین نیاز هاى مالى خود مجبور به افزایش پىدرپى سرمایه و انتشار سهام در حجم زیاد میباشند که این امر سبب کاهش EPS و رقیق شدن بیش از حد قیمت سهم در بازار مىشود. جلوگیری از ایجاد حباب قیمتی در بورس و سایر بازارها: در زمان حاضر استقبال مردم از بازار بورس بسیار خوب است و با توجه به تقاضای زیاد باید تلاش شود عرضه به موقع باشد تا حباب قیمتی ایجاد نشود. یکی از راهکارها عرضه کافی متناسب با تقاضای سهام است. اکنون بهترین فرصت برای واگذاری سهام بوده تا مردم سرمایههای خود را صرف سرمایه گذاری کنند و به بازارهای دیگر مثل ارز، سکه و مسکن نروند. اقدامی که به اقتصاد کشور و تأمین مالی بانکها کمک میکند.بهبود سرمایه نظارتی و کفایت سرمایه بانکها: مطابق ضوابط و مقررات ابلاغی بانک مرکزی، صرف سهام جزء سرمایه لایه یک و با کیفیت بانکها محسوب شده و افزایش سرمایه از این طریق منجر به بهبود نسبت کفایت سرمایه آنها میگردد.قابلیت استفاده از ابزارهای مشتقه برای کاهش ریسک سرمایهگذاران: به همراه این شیوه از افزایش سرمایه میتوان از ابزارهای مشتقه از جمله اختیار فروش به منظور کاهش ریسک سرمایهگذاران و ترغیب آنها به شرکت در افزایش سرمایه استفاده نمود. |
عدم آگاهى و شناخت بانکها از این نوع افزایش سرمایه: با توجه به جدید بودن این شیوه از افزایش سرمایه در ایران.
احتمال کاهش میزان کنترل سهامداران اصلی: درصورتی که افزایش سرمایه به روش صرف سهام با منافع سهامداران اصلی بانک در تعارض باشد، آنها اجازه افزایش سرمایه به این شیوه را به بانک نمیدهند. عدم تمایل سرمایهگذاران به شرکت در این نوع افزایش سرمایه: زمانی افزایش سرمایه به روش صرف سهام موفق است که شرایط بازار بورس، صنعت و بانک از دیدگاه سرمایهگذاران مثبت باشد و به عبارت دیگر بازار بورس پررونق باشد. اگر بازار بورس دارای رکود یا روند نزولی بوده و دورنمای مثبتی برای آن متصور نباشد، برنامه افزایش سرمایه به روش صرف سهام با موفقیت کمی همراه خواهد بود. درنتیجه شرط موفقیت در این شیوه، وجود چشم انداز مثبت برای بازار بورس و بانک است. در حقیقت یک بانک برای موفقیت در افزایش سرمایه به روش صرف سهام، باید پتانسیل رشد و سودآوری داشته باشد و مورد اقبال بازار و سرمایهگذاران قرار گیرد و در کنار این عوامل، عامل نقد شوندگی سهم در بازار نیز اهمیت دارد. در این رابطه لازم به توضیح است که تغییر و تحولات اخیر بازار بورس در ایران و کاهش شاخص کل میتواند جذابیت این شیوه از افزایش سرمایه را کاهش دهد. خروج نقدینگی از بازار سرمایه: با انجام افزایش سرمایه از محل صرف سهام، نقدینگی از بازار سرمایه خارج خواهد شد. اگر تعداد قابل توجهی از شرکتهای بزرگ بازار در یک دوره زمانی چند ماهه و به صورت همزمان اقدام به اجرای این نوع افزایش سرمایه نمایند، به هر حال بخشی از نقدینگی از بازار سرمایه خارج خواهد شد. به عبارتی همانقدر که این خبر برای شرکتها اتفاقی مثبت است میتواند برای بازار بورس رویدادی منفی باشد. عدم وجود نظارت کافی بر هزینهکرد منابع جذبشده به بانکها: عدم وجود نظارت کافی بر هزینهکرد منابع جذبشده به بانکها از طریق افزایش سرمایه از محل صرف سهام میتواند منجر به نقض ضوابط و مقررات ابلاغی بانک مرکزی گردد. ممکن است این منابع توسط بانکها صرف سرمایهگذاری در سهام غیربانکی، خرید املاک و داراییهای ثابت بیش از حدود مقرر و پرداخت تسهیلات غیرمتعارف و بیانداره به اشخاص مرتبط بانک گردد. از اینرو نظارت بر نحوه مصرف منابع جذبشده امری ضروری به نظر میرسد. |
ج) نتیجهگیری و پیشنهاد:
با در نظر گرفتن مزایا و معایب مرتبط با افزایش سرمایه به روش صرف سهام میتوان عنوان نمود که این شیوه از افزایش سرمایه با توجه به شرایط فعلی بازار بورس در ایران منافع بسیاری برای بانکهای بورسی به همراه دارد.
افزایش سرمایه به روش صرف سهام دارای مزایایی از جمله ۱- نیاز به درصد پایینتر افزایش سرمایه (با توجه به فاصله زیاد بین قیمت بازار و قیمت اسمی سهم) ۲- تأمین مالی سریعتر و کاهش هزینه افزایش سرمایه ۳- امکان جذب سرمایهگذاران جدید و افزایش درصد سهام شناور بانک ۴- جلوگیری از نوسانات شدید قیمت سهام ۵- رشد سودآوری بانک، افزایش EPS، افزایش منطقی قیمت و کاهش ریسک سهم در بلندمدت ۶- اصلاح ساختار سرمایه ۷- منبع مالی باثبات و بدون سررسید مشخص ۸- بهبود سرمایه در گردش و جلوگیری از سفتهبازی سهام ۹- جلوگیری از رقیقشدن قیمت سهام ۱۰- جلوگیری از ایجاد حباب قیمتی در بورس و سایر بازارها ۱۱- بهبود سرمایه نظارتی و کفایت سرمایه بانکها و ۱۲- قابلیت استفاده از ابزارهای مشتقه به منظور کاهش ریسک سرمایهگذاران میباشد.
این شیوه از افزایش سرمایه دارای معایبی از جمله ۱- عدم آگاهى و شناخت کامل بانکها از این نوع افزایش سرمایه ۲- احتمال کاهش میزان کنترل سهامداران اصلی ۳- عدم تمایل سرمایهگذاران به شرکت در این نوع افزایش سرمایه ۴- خروج نقدینگی از بازار سرمایه و ۵- عدم وجود نظارت کافی بر هزینهکرد منابع جذبشده به بانکها میباشد.
با توجه به جمیع جهات و با در نظر گرفتن وضعیت فعلی بازار بورس در ایران پیشنهاد میگردد روش افزایش سرمایه از محل صرف سهام با اعمال محرکهایی که منجر به جذابشدن این شیوه میگردد (از جمله معافیت مالیاتی برای بانکها و اعمال تخفیف در قیمت سهام برای سرمایهگذاران) مورد توجه جدی بانکها و مؤسسات اعتباری فعال در بازار بورس قرار گیرد.
محمدرضا واشقانی فراهانی
بازرس بانک مرکزی