«شبکه‌های غیررسمی» بنیانگذاران پدرخوانده‌های سیاسی
نماینده جریان اصلاح‌طلب گفت که انکار احزاب مانع شکل‌گیری نظام تحزب در ایران می‌شود و به جای احزاب، افراد محور می‌شوند و این افراد با تشکیل شبکه‌های غیررسمی حامی‌پرورانه انتخابات مختلف را مدیریت می‌کنند و پدرخوانده‌های سیاسی شکل می‌دهند. نماینده جریان اصولگرا نیز گفت که اگر انتخابات بر مبنای ساختار حزبی انجام شود خیلی بهتر است و اصلا یکی از انتقاداتم به مجلس از گذشته این بوده که چرا نمایندگان معیار و شاخص‌های مورد نظر در این زمینه را تعریف و تعیین نمی‌کنند؟به گزارش ایسنا، چهارمین ویژه برنامه انتخاباتی «شش در دو» ویژه برنامه دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان با حضور سعید نورمحمدی فعال و تحلیلگر مسائل سیاسی و علی زارعی نجفدری استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی در استودیو شماره دو ساختمان شهدای رادیوی سازمان صداوسیما برگزار شد.
این ویژه برنامه انتخاباتی به بررسی چالش‌های سیاسی حزب‌گرایی و نقش شخصیت‌های تأثیرگذار بر انتخابات پرداخت.
امین صبحی مجری، برنامه را با این سوال آغاز کرد که آیا پدیده پدرخواندگی در نظام سیاسی کشور و انتخابات‌های مختلف وجود دارد؟
حقیقت این است که در ایران مهندسی انتخابات نداریم
علی زارعی نجفدری استاد دانشگاه گفت: باید به این سوال پاسخ داد که انتخابات در بستر چه نوع حکمرانی برگزار می‌شود؟ نظام جمهوری اسلامی ایران به انتخابات نگاه مردم‌سالارانه است. این شاخص هر چه شفاف‌تر و منظم‌تر باشد، حمکرانی بهتر، می‌تواند خودش را نشان دهد و مردم اعتماد بیشتری به حکمرانی می‌کنند.
وی مبانی، ایدئولوژیک و گزینش از شاخص‌های تاثیرگذار بر انتخابات ایران برشمرد و ادامه داد: نگاه سیاسی و اجتماعی مردم و حکمرانی، نحوه اجرای انتخابات و نگاه مسوولان و صالح‌گزینی‌ها بر انتخابات مختلف تاثیرگذار است. پدرخوانده‌های سیاسی در ایران هم همانند سایر کشورها در انتخابات‌های مختلف تاثیرگذارند و سهم خودشان را در انتخابات بالا می‌دانند.
این کارشناس سیاسی ادامه داد: پدرخوانده‌ها در هر دو جناح اصولگرا و اصلاح‌طلب وجود دارند، آن هم از نوع شدیدش. آنچه مهم است که حکمرانی در اجرا و برگزاری و برآیند انتخابات چه سیاستی دارد.
زارعی ادامه داد: انتخابات در سه حوزه مبانی، ایدئولوژیک و گزینش اهمیت دارد. قانون انتخابات با چالش و مشکل روبروست و بعد از چهار دهه هنوز نتوانسته‌ایم با قانونی خوب، چالش‌ها را برطرف کنیم و این روند در انتخابات مختلف هر بار تکرار می‌شود.
وی از مقامات مسوول در دولت و مجلس خواست فکری اساسی برای این چالش کنند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: علاوه بر قانون در ساختار انتخابات نیز مشکل داریم. مصادرِ اجراییِ انتخابات اگر چه با چالش‌ها و نقایص مختلفی روبرو بوده است اما برآیند آن قابل دفاع است. در برخی کشورها، انتخابات مهندسی می‌شود و نتیجه انتخابات از قبل مشخص است اما حقیقت این است که در ایران مهندسی انتخابات وجود نداشته است. اگرچه پدرخوانده‌های جریان‌های سیاسی تلاش داشته اند انتخابات را مهندسی کنند اما نوع انتخاب از سوی مردم مانع آن بوده است.
پایگاه اجتماعی جریان اصلاح‌طلب مانع تبعیت بدون چون و چرای احزاب اصلاح‌طلب از لیست‌هاست
در ادامه سعید نورمحمدی فعال سیاسی ریشه شکل‌گیری پدرخوانده‌های سیاسی را مورد واکاوی قرار داد و گفت: مارکس وبر قائل به دو نوع دولت شَه‌پدری یا موروثی و مدرن بود. ویژگی اصلی دولت‌های پدرسالار این است که اتکایش به وفاداری شخصی افراد است و سیطره مناسبات شخصی را در دولت هم گسترش می‌دهند. دولت‌های پدرسالار طبق گفته وبر بعد از تشکیل دولت‌های مدرن از بین می‌روند. سوال اینجاست که اگر دولت مدرن در ایران وجود دارد، چرا پدرسالارها در فرآیندهای انتخابات و دستگاه‌های اجرایی به صورت قدرتمند، تاثیرگذارند؟
وی ادامه داد: دولت حامی‌پرور یا پدرسالار از سطوح بالای قدرت شروع می‌شود و تا سطوح پایین و اجتماعی ریشه می‌دواند. متاسفانه حاکمیت نگاه بدبینانه به احزاب دارد و آنها را از خود نمی‌داند همین نگاه باعث شد در جریان رد صلاحیتهای هیاتهای نظارت و اجرایی بی‌آن که به توصیه مقام معظم رهبری توجه شود در تهران از حزب اعتماد ایرانیان یک نفر، از حزب کارگزاران یک نفر و از حزب اعتماد ملی دو نفر تایید صلاحیت شوند و چهار حزب اصلاح‌طلب در کل کشور کمتر از ۳۰ کاندید تایید صلاحیت شده داشته باشد.
این تحلیلگر سیاسی خاطرنشان کرد: انکار احزاب مانع شکل‌گیری تحزب در کشور شده است و در سایه چنین وضعیتی به جای احزاب، افراد محور کارهای سیاسی و انتخاباتی می‌شوند و شبکه‌های غیررسمی حامی‌پرورانه را شکل می‌دهند و بر انتخابات تاثیر می‌گذارند و ریشه پدرخوانده‌های سیاسی را بنیان می‌گذارند. در این وضعیت هم، هیچ کس پاسخگو نیست در حالی که در صورت شکل‌گیری احزاب، خودِ احزاب پاسخگو عملکرد نمایندگان‌شان در مجلس یا سایر مراجع هستند.
نورمحمدی ادامه داد: شبکه‌های حامی‌پرور حول افراد شکل می‌گیرند. در جریان اصلاحات فرد یا افرادی را نداریم که بنشینند و برای خودشان تصمیم بگیرند و افراد را انتخاب کنند و لیستها را ببندند با این حال در این جریان گروه‌های حامی‌پرور نقش‌آفرین هستند. نمونه آن بیانیه ۱۴ محوری است که از سوی یکی از دوستان اصلاح‌طلب نوشته شد.
عضو شورای مرکزی حزب ندای ایرانیان خاطرنشان کرد: ماهیت جریان اصولگرا، وفاداری است. آنان درباره حقوق شهروندی و دانشجویان موضع‌گیری نمی‌کنند و از حقوق‌شان دفاع نمی‌کنند. در اصولگراها ماهیت پدرخواندگی قدرت بیشتری دارد و هواداران از لیستها بدون چون و چرا حمایت می‌کنند اما این مسئله در اصلاح‌طلبان کم رنگ‌تر است چون پایگاه اجتماعی جریان اصلاح‌طلب مانع از این مسئله است.
اگر پدرخواندگی مضموم است باید برای هر دو جریان سیاسی مضموم باشد
در ادامه علی زارعی سخنان نورمحمدی درباره اصلاح‌طلبان را مزاح دانست و گفت: ایشان در سخنان‌شان حتی برخی مباحث رایج در اصلاح‌طلبان را کتمان کردند. ایشان با این سخنان پدرخواندگی را به پدرسالاری وصل کردند.
وی سپس به تبیین روند شفاف‌سازی در جریان‌های سیاسی کشور پرداخت و افزود: بالاتر از وِبر حضرت علی (ع) است. ایشان ترجیح داد ۲۵ سال خانه‌نشین شود اما زمانی که مردم ایشان را خواستند پا به میدان سیاست بگذارند و این یعنی اوج مردم‌سالاری.
این استاد دانشگاه درباره علت شکل نگرفتن تحزب در ایران گفت: این مسئله هم به حاکمیت مربوط است و هم ریشه در خودِ جریان‌های سیاسی دارد. در ایران به لحاظ تعداد و نوع احزاب از نُرم احزاب دنیا بالاتریم.
زارعی ادامه داد: با اینکه حزب ندای ایرانیان و آقای خرازی در مقابل پدرخواندگان اصلاح‌طلب ایستاد ولی هیچ اتفاقی نیفتاد بلکه سکوت بعد از آن، موجب تداوم پدرخواندگی در جریان اصلاح‌طلب شد. بیانه ۱۴ ماده و بیانیه آقای خاتمی مصداق این مسئله است البته دوست نداشتم مصداقی صحبت کنم و نام افراد را ببرم.
وی ادامه داد: اگر پدرخواندگی مضموم است باید برای هر دو جریان مضموم باشد.
زارعی سپس از نورمحمدی پرسید: مگر شما چه افرادی را معرفی می‌کنید که فقط یک یا دو نفرشان در هیاتهای نظارت و اجرایی تایید صلاحیت می‌شوند؟ در کدام کشور سراغ دارید که در انتخابات معیاری برای انتخاب افراد نباشد؟
قانون انتخابات باید نمایندگان جریان‌های سیاسی را پاسخگوی عملکردشان کند
در ادامه نورمحمدی در واکنش به سخنان زارعی، گفت: بحران احزاب در ایران وجود دارد. نمایندگان حزب ندای ایرانیان برای انتخابات مجلس توسط شورای مرکزی حزب انتخاب شدند اما در هیات اجرایی و نظارت رد صلاحیت شدند. حزب ندای ایرانیان از سال ۱۳۹۲، بعد از انتخابات همان سال تاسیس شد. این حزب از آن سال در مسائل اجتماعی و سیاسی و اقتصادی فعال بوده است و موضع‌گیری کرده است. خب چرا فقط یک نفر از این حزب تایید صلاحیت شد؟ در مجلس دهم نیز با همین وضعیت در تایید صلاحیت‌ها روبه‌رو بودیم.
این تحلیلگر مسائل سیاسی تاکید کرد: اگر در من و همفکران و نسل ما ایرادی وجود دارد ریشه ایرادها در نظام پرورشی و مدیران جمهوری اسلامی است که بستری را به وجود نیاورده‌اند تا افراد به خوبی تربیت شوند تا توسط هیاتهای نظارت و اجرایی رد صلاحیت نشوند. از ۲۴ هزار ثبت‌نام کننده در انتخابات اسفند ۱۴۰۲ طبق آمار اعلامی مسوولان ۴۸ درصد رد صلاحیت شدند در حالی که رد صلاحیت شدگان برانداز نبودند و نظام و قانون اساسی را قبول دارند.
وی ادامه داد: شورای وحدت اصولگرایان به ریاست حدادعادل که عضو هیچ حزبی هم نیست نزدیک انتخابات لیستها را می‌بندد و افراد لیست وارد مجلس می‌شوند. حالا اگر نماینده‌ای مشکل داشت مردم یقه چه کسی را بگیرند؟ معتقدم باید در قانون انتخابات مولفه و شاخص‌هایی برای انتخاب افراد وجود داشته باشد تا جریان‌های سیاسی نسبت به عملکردشان پاسخگو باشند.
رد صلاحیت‌ها نشان می‌دهد سطح کاندیداها با انتخابات مجلس هم تراز نیست
در ادامه علی زارعی گفت: بنده سخنگوی دولت و نظام یا سخنگوی مجلس نیستم و نباید موضع‌گیری‌هایم به حساب نظام گذاشته شود اما به دفاعم از نظام و تصمیمات خوب، عقلانی و قانونی آن افتخار می‌کنم.
وی ادامه داد: مردم حزب ندای ایرانیان را خیلی نمی‌شناسند که ما بخواهیم روی آن فکوس کنیم. علت اینکه از افراد کاندید شده توسط حزب ندای ایرانیان فقط یک نفر تایید صلاحیت شد این است که تراز انتخابات برای مجلس شورای اسلامی بالاست و شاید افراد رد صلاحیت شده نتوانسته‌اند خود را با این تراز تطابق دهند به بیان دیگر رد صلاحیت افراد به دلیل تراز نبودن با این سطح از انتخابات است. چه بسا اعضایی که رد صلاحیت شدند اگر در انتخابات شورای شهر کاندید شوند، تایید صلاحیت شوند.
این تحلیلگر سیاسی افزود: چرا حزب نسبت به رد صلاحیت قاطبه کاندیداهای خود اعتراض نکرد؟ احساس می‌کنم آقایان درگیر مغالطه و بازی‌های سیاسی هستند.
زارعی خاطرنشان کرد: اگر انتخابات بر مبنای ساختار حزبی انجام شود خیلی بهتر است و بنده هم آن را قبول دارم و اصلا یکی از انتقاداتم به مجلس از گذشته این بوده که چرا نمایندگان معیار و شاخص‌های مورد نظر در این زمینه را تعیین نمی‌کنند.
به مسیری که در تایید صلاحیت‌ها شروع کرده‌اید، ادامه ندهید
در ادامه نورمحمدی گفت: اگر به مسیری که در رد صلاحیت افراد در پیش گرفته شده ادامه دهید بعد از مدتی خودتان می‌مانید و خودتان و افراد و احزاب حاضر به شرکت در انتخابات نمی‌شوند. علت رد صلاحیت دوستان ما در حزب ندای ایرانیان عدم التزام به ولایت فقیه عنوان شد. آقایان از کجا می‌دانند که دوستان ما ولایت را قبول ندارند.
وی ادامه داد: مگر مجلس جایگاه حضور جریان‌ها و سلایق مختلف کشور نیست، وقتی رد صلاحیت‌ها مبنای سلیقه‌ای پیدا می‌کند طبیعتا نماینده بخشی از جامعه در انتخابات حضور نمی‌یابد و حامیان این افراد در انتخابات شرکت نمی‌کنند و این به نفع نظام نیست.
عضو شورای مرکزی حزب ندای ایرانیان متذکر شد: جریان اصلاح‌طلب در سراسر کشور کمتر از ۳۰ نفر تایید صلاحیت شده دارد و این یعنی تاکید مقام معظم رهبری مبنی بر تایید صلاحیت نمایندگان همه جریان‌های سیاسی مورد توجه آقایان نبوده است.
نورمحمدی در تعریفش از مجلس ایده‌آل گفت: مجلس ایده‌آل از نظر نسل من، مجلسی است که صدای همه شهروندان در آن شنیده شود و بتواند مجلسِ همه مردم ایران باشد. در عرصه سیاسی نباید انحصار به وجود آورد. رهبری به صورت شفاف گفتند نمایندگان همه جریان‌های سیاسی در انتخابات حضور داشته باشند اما در کل کشور کمتر از ۳۰ نفر از چهار حزب جریان اصلاح‌طلب تایید صلاحیت شدند.
نمی‌توان از نتیجه رد صلاحیت‌ها دفاع کرد
زارعی تاکید کرد: هیچ کس نمی‌تواند از روند و نتیجه رد صلاحیت‌ها دفاع کند البته ایرادی به آقایان وارد نیست بضاعت‌شان همین قدر بود. افرادی در جریان اصولگرا رد صلاحیت شدند که بنده هرگز فکرش را هم نمی‌کردم. بنده از رد صلاحیت افراد خوشحال نیستم برعکس، نگرانم. برای بنده نظام و کشور اهمیت دارد نه افراد و جریان‌های سیاسی.
وی تاکید کرد: مجلس باید عصاره فضائل ملت باشد. مجلسی برای ما مجلس است که از همه اقشار به خصوص قشر جوان تشکیل شود و این نمی‌شود مگر فرآیندها و ساختارها اصلاح شود و احزاب، محور کار شوند.
به گزارش ایسنا، این ویژه‌برنامه با اجرا و سردبیری امین صبحی و تهیه‌کنندگی حسین ماکنعلی تولید و به‌صورت تصویری از نرم‌افزار کاربردی ایران صدا و به صورت صوتی بر روی موج اف‌ام ردیف ۱۰۳.۵ مگاهرتز رادیو گفت‌وگو پخش می‌شود.
نسخه مکتوب و آنلاین این برنامه برای دسترسی راحت‌تر مخاطبان روی خروجی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) و مؤسسه مطبوعاتی جام‌جم در دسترس است.
مخاطبان این ویژه برنامه انتخاباتی می‌توانند دیدگاه‌ها و نظرات خود در خصوص مباحث انتخاباتی را به سامانه پیامکی ۳۰۰۰۰۱۰۳۵ ارسال کنند.
