طلوع فجر توسعه در پارس جنوبی/ پارس جنوبی؛ موتور توسعه و رشد اقتصادی کشور در فجر انقلاب اسلامی

برنامه توسعه بهره ­برداری از میدان گازی پارس جنوبی در قالب یک طرح جامع با ۲۸ فاز، با هدف تامین تقاضای رو به رشد گاز طبیعی در کشور و تزریق آن به میادین نفتی، صادرات گاز و میعانات گازی اجرایی شده ­است. علیرغم محدودیت های ناشی از تحریم های بین المللی و انقباض اقتصاد داخلی، ایران توانسته است از طریق تکمیل فازهای جدید پروژه توسعه پارس جنوبی، ظرفیت فروش گاز خود را به ۷۵۰ میلیون متر مکعب در روز افزایش دهد. در نتیجه چنین رشد بی سابقه ای، تقریبا ۲۵ درصد کل گاز طبیعی تجمعی، در طول پنج سال گذشته رخ داده است. نظر به نصب و بهره ‌برداری از سکوهای جدید فازهای ۱۳، ۱۴، ۲۲، ۲۳ و ۲۴ این رقم به ۶۸۰ میلیون مترمکعب افزایش یابد که بیش از ۷۰ درصد گاز کشور را تامین می کند.

در حالی­ که برنامه قطر برای افزایش بهره برداری و تخلیه ذخایر مشترک پارس جنوبی با استفاده از تکنولوژی و سرمایه گذاری خارجی، در غیاب محسوس ایران، در دولتهای نهم و دهم، عرصه را برای یکه تازی این کشور فراهم کرده بود، وزارت نفت با راهبری مهندس زنگنه در دولت آقای روحانی، در همان ابتدای کار، سه دستورگازی برای بهره برداری از ۵ فاز مهم ارائه کرد که فازهای ۱۲، ۱۵، ۱۶ در سال ۱۳۹۴ به بهره برداری رسید. متعاقب آن، بهره برداری از فازهای پنجگانه ۱۷ و ۱۸، ۱۹، ۲۰ و ۲۱ در فروردین۱۳۹۶ است که فازهای مذکور به همراه لایه نفتی پارس جنوبی، درآمد زایی ۱۰ میلیارد دلاری در سال را در پی دارد.

ایران هم اکنون در آستانه تولید ۱ میلیارد متر مکعب تولید گاز در سال قرار دارد و تولید میعانات گازی کشور هم  به حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است.

بی شک اجرایی شدن و بهره برداری از تمام فازهای پارس جنوبی پیامدهای مثبت زیر را برای اقتصاد کشور به دنبال داشته است: ۱- رونق اقتصادی و صنعتی؛ ۲- تقویت منافع ملی و کاهش تهدیدات؛ ۳- تولید قدرت به خاطر نیاز فزاینده جهان به انرژی به ویژه گاز ایران.

همچنین صادرات گاز استحصال شده از فازهای پارس جنوبی به کشورهای همسایه همچون ترکیه، عراق، و … در کنار توسعه واحدهای پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی پارس عسلویه، بخشی از درآمدهای ارزی از این مسیر تامین شده و سبد صادراتی متنوع شده است.

پارس جنوبی از این منظر برای ایران دارای اهمیت استراتژیک است که بزرگ ترین میدان گازی جهان محسوب می شود، اما مهمتر از آن اینکه ایران با شریک قدرتمندی یعنی قطر مواجه بوده است که برای چندین سال و در سایه غفلت دولت قبل میلیاردها دلار درآمد کسب کرده است. گذشته از آن به دلیل تنگناهای خارجی برخی از پیمانکاران خارجی در توسعه این میدان کارشکنی کردند و برخی هم کنارگذاشته شدند که این موضوع درعدم توسعه و بهره برداری از فازهای تعریف شده نیز نقش مهمی داشت. البته در دولت قبلی توسعه همزمان برخی فازها درمدت ۳۵ ماه دنبال شد، اما بازهم هیچ فازی به بهره برداری نرسید. از همین رو آقای زنگنه از همان ابتدا اولویت خود را بر توسعه پارس جنوبی متمرکز کرد. بی شک بهره برداری از تمام فازهای پارس جنوبی علاوه بر تقویت توان داخلی گام مهمی در راستای اجرای اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید داخلی خواهد بود. ایران می تواند به واسطه پارس جنوبی، ۳۰ دصرصد تجارت جهانی گاز را در اختیار بگیرد که نقش مهمی در تقویت و ارتقای قدرت اقتصادی اش خواهد داشت.

وزیر نفت در نقشه راه خود از افزایش ۱۰۰ میلیون متر مکعبی گاز در روز، خبر داده به گونه ای که تولید گاز در سال ۲۰۲۱ به ۱٫۳ میلیارد متر مکعب در روز رسیده و کشورهای همسایه به عنوان مقاصد صادراتی با صادرات گاز از سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعب کنونی به ۴۰ میلیارد متر مکعب در سال، در چشم انداز ۲۰۲۱ هدف گذاری شده است.

جایگاه برجسته صنایع پایین دستی نفت و گاز در اقتصاد ایران و نقش آن در ایجاد اشتغال و کسب درآمدهای غیرنفتی موجب شده است که همواره در قوانین بالادستی کشور توجه ویژه ای به این صنایع صورت گیرد. از جمله این قوانین می توان به برنامه های پنج ساله توسعه اشاره کرد.

شرکت نفت و گاز پارس، توانسته است با اجرای گامهای زیر در رشد اقتصادی کشور تاثیرگذار باشد:

۱-پیگیری و اجرای سیاست های توسعه و بهره برداری حداکثری از میادین مشترک گاز،

۲-افزایش ظرفیت تولید و پالایش گاز با تأکید بر برداشت از میادین مشترک پارس جنوبی،

۳-افزایش ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی با لحاظ فرآیند تکمیل زنجیره ارزش،

۴-افزایش ظرفیت پالایشی کشور (پالایشگاه ستاره خلیج فارس): باعث خودکفایی در تولید بنزین در شرایط تحریم، شده و سه فاز پالایشگاه ستاره خلیج فارس را در بندرعباس که با خوراک میعانات گازی پارس جنوبی ااست، به بهره­برداری رسیدهو بعد از ظرفیت پالایش ۳۶۰ هزار بشکه­‌ای که در این پالایشگاه عملیاتی شد. در واقع روزانه ۳۵ میلیون لیتر بنزین با اکتان ۹۵ و ۱۴ میلیون لیتر گازوئیل به ظرفیت تولید فرآورده ­های نفتی کشور اضافه شد.

۵-ارتقای توان پیمانکاران، سازندگان، مشاوران و تأمین کنندگان داخلی به سطوح  بین المللی،

۶- مستندسازی تجربه و دانش.

۴۳ درصد درآمد‌های کل ایران از حوزه جنوبی استان بوشهر یعنی کنگان و عسلویه است که واقعا این رقم در این منطقه غیر قابل تصور است. ۲۴ فاز گازی، ۳۸ مجتمع پتروشیمی در منطقه ویژه انرژی پارس در حال فعالیت می­باشند که برخی درحال بهره برداری بوده و برخی هم در حال اجرا هستند.

شرکت نفت و گاز پارس توانسته است با افزایش ارزش افزوده از طریق تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز که در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، جامه عمل بپوشاند. در بند ۱۳ این سیاست ها بر مقابله با ضربه پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز از طریق افزایش صادرات گاز، برق، پتروشیمی و فرآورده ‌های نفتی و در بند ۱۵ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی هم بر افزایش ارزش افزوده از طریق تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز و بالا بردن صادرات برق، محصولات پتروشیمی و فرآورده ‌های نفتی تاکید شده است.

پارس جنوبی به عنوان بزرگترین میدان گازی جهان۴٠ تریلیون مترمکعب گاز طبیعی (٢١ درصد از کل گاز دنیا) و حدود ۵۰ میلیارد بشکه میعانات گازی در خود ذخیره کرده است. میدان گازی پارس جنوبی، به تنهایی می‌تواند انرژی ۱۰ سال کل ساکنان کره زمین را تأمین کند. بخش اعظم این ذخیره طلایی گاز جهان، خارج از آبهای سرزمینی ایران و در آبهای سرزمینی قطر قرار گرفته است. مساحت این میدان ٩٧٠٠ کیلومتر مربع است که سهم متعلق به ایران ٣٧٠٠ کیلومتر مربع وسعت دارد. مقدار ذخیره گاز در بخش مربوط به ایران بیش از ۱۴ تریلیون مترمکعب برآورد شده است که معادل ۸ درصد کل ذخایر گاز جهان و ۵۰ درصد ذخایر گاز ایران است.

بهره برداری از فازهای گازی پارس جنوبی، پیامدهای مثبتی بر قدرت ملی و اقتصادی کشور داشته و خواهد داشت. به بیان دیگر، بهره برداری از هر فاز در پارس همانند تزریق خون به اقتصاد و صنایع کشور است.

پیش بینی های چشم انداز آینده اقتصاد جهان در ۲۰ سال آینده، حاکی از رشد فزاینده تقاضای انرژی است. از این رو، تقاضای جهانی برای گاز رو به افزایش است.

منابع غنی پارس جنوبی، علاوه بر تامین نیازهای مصرف داخلی به گاز طبیعی، تزریق به چاه های نفتی و صادرات گاز، موقعیت مناسبی را برای پیشرفت صنایع پتروشیمی کشور می توانند برای تولید پلی اتیلن، به جای استفاده از نفت ، از اتان که ارزانتر است، استفاده کنند و این امر باعث افزایش قدرت رقابتی صنایع پتروشیمی کشور در بازار جهانی می شود. از این رو، بخش وسیعی از سرمایه گذاری های پارس جنوبی، بر صنایع پتروشیمی مرتبط با گاز متمرکز شده است. همچنین استفاده از گاز متان به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی از دیگر مزیت های پارس جنوبی برای سرمایه گذاران در این منطقه است. علاوه بر این، تفاوت قیمت گاز مصرفی در عسلویه (با قیمت صادراتی این محصول در کشور مقصد و نیروی کار ارزان در این منطقه، ارزش افزوده تولید در صنایع انرژی بر مانند فولاد، ذوب آهن، کلینکر، سیمان و آلومینیوم را بالا برده و امکان دسترسی به دریا و آب های بین المللی نیز صدور این کالاها را به بازارهای جهانی تسهیل می کند و می تواند سرمایه گذاران خارجی را برای ایجاد این گونه صنایع تشویق کند.

بی شک با توجه به نقش بی بدیل پارس جنوبی در رشد اقتصاد کشور، می توان ادعا کرد که طلوع فجر توسعه از این خطه در چهل سالگی انقلاب رخ داده است.

(زهرا مالمیر )